Anne Frank – Het Achterhuis, dagboekbrieven 12 juni 1942 – 1 augustus 1944 ( redactie Otto Frank en Mirjam Pressler )

Ik rende naar vader en vertelde, voorzover hij ons gesprek niet gevolgd had, het hele relaas. Pim besloot om nog dezelfde avond met Dussel te gaan praten, zo gebeurde het en ze waren meer dan een half uur aan het praten. Ze spraken eerst erover of Anne nu aan het tafeltje moest zitten, ja dan nee. Vader zei dat Dussel en hij al een keer over datzelfde onderwerp gesproken hadden, maar dat hij toen zogenaamd Dussel gelijk gegeven had om de oudere niet tegenover de jongere in het ongelijk te stellen, maar billijk had vader het toen al niet gevonden. Dussel vond dat ik niet mocht spreken alsof hij een indringer was en op alles beslag legde, maar dit sprak vader beslist tegen, want hij had zelf gehoord dat ik daar met geen woord over gerept had. Het ging zo heen en weer, vader mijn egoïsme en mijn ‘prutswerk’ verdedigend, en Dussel steeds namopperend.

Eindelijk moest Dussel dan toch toegeven en ik kreeg twee middagen per week gelegenheid om ongestoord te werken. Dussel keek heel sip, sprak twee dagen niet tegen me en moest van vijf tot halfzes toch nog aan het tafeltje zitten… kinderachtig, natuurlijk.

Iemand die al 54 jaar oud is en nog zulke pedante en kleinzielige gewoonten heeft, is door de natuur zo gemaakt en leert die gewoonten ook nooit meer af.

 Het verhaal van Anne Frank is bekend: in de Tweede Wereldoorlog zat het Joodse meisje jaren ondergedoken met haar familie, tot ze weggevoerd werd naar een kamp. Van haar onderduiktijd hield ze een beroemd dagboek bij. Wat opvalt bij het lezen van dit dagboek, ‘Het achterhuis’, is dat het verhaal nauwelijks over de oorlog gaat.

 Anne schrijft vooral over de onderlinge verhoudingen op het onderduikadres. De familie Frank, vader, moeder, Anne en Margot, heeft het adres geregeld: het is onderdeel van het bedrijfspand van vader Frank. Naast de Franks zit ook werknemer Van Daan met zijn vrouw en zoon Peter hier ondergedoken, evenals de oudere tandarts Dussel. Tussen deze drie fracties botst het nogal eens, zoals bovenstaand citaat illustreert. Bij gebrek aan een vriendin vertrouwt Anne al het gebeurde toe aan haar dagboek Kitty. De meeste dagen bestaan vooral uit een gedetailleerde beschrijving van het leven van alledag van de acht onderduikers, aangevuld met bespiegelingen over het leven in het algemeen en het gedrag van mensen. Gaandeweg komen er steeds meer hartenkreten in het dagboek, vooral over de moeilijke verhouding met haar moeder en de gecompliceerde relatie die ze heeft met Peter van Daan.

 De toon van het dagboek is apart. Voor een 13-jarige gedraagt Anne zich zondermeer belerend. Uit het verhaal rijst het beeld op van een vervelend, vroegwijs kind, dat zelf de meeste waarde lijkt te hechten aan haar filosofische bespiegelingen. Er spelen enkele factoren waardoor de lezer haar dit vergeeft. Ten eerste is er het doel waarmee ze schrijft. Anne begint pas in de oorlog aan het bijhouden van een dagboek, omdat de Nederlandse regering in ballingschap daartoe oproept. Zij wil zich na de oorlog graag een beeld kunnen vormen van het leven van haar onderdanen in bezet gebied. Anne ziet dit zelf als een gewichtige taak. Ten tweede is het dagboek onder regie van haar vader verschenen, zodat het gissen blijft naar de originele en volledige tekst. Vergeleken met de rest komt Otto Frank er verdacht goed vanaf in het dagboek. De belangrijkste factor is echter de derde: in al haar betweterigheid heeft Anne meestal wel gelijk. Ze beschikt over een uitzonderlijk grote dosis levenswijsheid en ze weet die goed in woorden te vatten. Daarmee vormt dit boek niet alleen een waardevol egodocument over de situatie van Nederlandse onderduikers, maar ook de interessante kijk op de wereld van een bijdehand, onbegrepen meisje.

Door: Ruud.